بنا بر شواهد سرخس واقع در سرحد ایران و توران بر سر راه مرو به نیشابور و عراق عجم از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است. افزون بر این، چهار راهی که از هرات و امتداد هریرود منشعب می گردید، از سرخس عبور می نمود و به مرو رسیده و دیگری به توس و نیشابور می رفت. از جمله وجود چاه های آب و آثار بر جای مانده حوض در کنار رباط ها و نیز چشمه های طبیعی، نشانی است از اهمیت این راه ها در طول قرون و اعصار که از بین دره ها و گذر گاه های تنگ و باریک عبور می کرده است. در این باره حمدالله مستوفی می نویسد: ((سرخس ساخته افراسیاب است و آبش از رودخانه ای است که از هری به طوس می آید در متون باستانی آمده ست این منطقه توسط کیکاووس به پسر گودرز اهدا گردیده و او نیز شهری در حاشیه رود تجن بنا نموده وآن را به نام خود یعنی سرخس نامگذاری کرد.)) برخی پژوهشگران نیز بنیانگذار سرخس کیکاووس یا افراسیاب یا ذوالقرنین می دانند بنا بر ابیات شاهنامه سرخس در زمان افراسیاب وجود داشته است این ناحیه در دوران اسلامی نیز به مانند گذشته خود به لحاظ مدنیت از رونق بالایی برخوردار بوده و در سده های سوم وچهارم هجری به مانند پلی شهرهای نیشابور و مرو را به هم مرتبط می ساخته است از همین هیث اهمیت فرهنگی ملی و بازرگانی نیز داشته است از طرفی با توجه به تختگاه بودن مرو در دوران سلطان سنجر سلجوقی این ناحیه نیز توامان رو به پیشرفت بوده است شهر سرخس روزگاری از کانون های علم ودانش بوده وبه سبب وجود مدارس و کتابخانه های بسیار شهرت داشته است.